Yapılar dönemin ideolojilerini yansıtır. Ankara’da Ankara Kız Lisesi’nin son günlerde gündem olması, mezunlarının kamuoyu aracılığı ile kaygılarına cevap aramalarının arkasında, tek başına bir okula sahip çıkma değildi elbette. Başkent’te bir gecede İller Bankası, Havagazı Fabrikası, Etibank Binası, Baraj Gazinosu, Su Süzgeci gibi onlarca yapının yıkılışına tanıklık ettiğimiz bir dönemde, okullarının temsil ettiği Cumhuriyet değerlerinin korunması ve onun sürekliliğinin sağlanmasıydı.

Cumhuriyet’in çağdaş ve modern yüzü hep kadınlarla temsil edildi. Cumhuriyet’in ilk yıllarında kadınlara yönelik eğitim yapıları olarak kurgulanan Kız Enstitüleri ve Kız Liseleri kentin merkezlerinde görünür yerlerde modern bir mimari ile inşa edildi. Bu kurgu ve yer seçimi kadınları geriye iten, üç metre arkasından yürüten ve kafesler arkasında gizleyen anlayışa karşı, yeni bir dönemin başladığının ve kadının eğitiminin yeni rejimin merkezine oturduğunun ifadesi idi.

Karma eğitim, laik yaşam tarzı, devrimlerle birlikte, kadının seçme seçilme hakkı, hukuktan tıbba, mühendislikten sanata kadar pek çok alanda kadının temsil edilmesinin, öne çıkmasının zemini bu eğitim yapılarında hazırlandı.

Modern kadın modern yapılarla temsil edildi.

Dönemin eğitim yapılarının mimarı Ernst Egli İdi. Egli 1927 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nden aldığı davetle Türkiye’ye gelir. Modern ve Laik Cumhuriyet’in modern eğitim yapılarının inşasının yapılacağı Milli Eğitim Bakanlığı’nda baş mimar olarak göreve başlar. Anadolu’yu adım adım gezer. Geleneksel ve kültürel birikimler ile tüm mektepleri inceler. Ankara’da modern eğitim yapılarını tasarlar. Köylerde tip köy okullarını planlar.

Türk Hava Kurumu’nda baş mimar olarak görev yapan Egli; 1927-1940 yılları arasında Musiki Muallim Mektebi (Devlet Konservatuvarı), İsmet Paşa Kız Enstitüsü, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Zootekni, Anatomi-Patoloji, Şarap, Süt Enstitüleri, Rektörlük, Veterinerlik Fakültesi, Divan-ı Muhasebat (Sayıştay), İsviçre Büyükelçiliği, Irak Büyükelçiliği, Türk Hava Kurumu İdare Binası, Türk hava Kurumu Tayyare Sineması, Mülkiye Mektebi, Ankara Ticaret Lisesi, Gazi Lisesi, Gazi Eğitim Enstitüsü, Jimnastik Okulu, Gazi Eğitim Enstitüsü, Yapı Usta Okulu, Etimesgut Yatı Mektebi, Hava Alanı Uçuş Okulu atölye ve hangarları tasarlar. Atatürk Orman Çiftliği’nde Marmara Köşkü, Bira Fabrikası, Hamam, İşçi ve Memur konutları ve lokantası, Koç Han yapıları, Emlak Eytam Bankası, Edirne, Balıkesir, Niğde, Samsun kentlerinin ve Denizli’nin ilçelerinin imar planları da Egli’nin imzasını taşır. Cumhuriyet’in modern inşasının mimarı olan Egli Cumhuriyet’le yaşıt olan Ankara Kız Lisesi’sinin de mimarıdır.

Yavrusunu kucaklayan ana kucağı formunda lise

Ankara Kız Lisesi, kız çocuklarının eğitimi için açılan nadide okullardan birisidir. 1923 yılında ilk olarak Hacıbayram semtinde eski bir evde kurulur. Bir süre Duyun-u Umumiye Binası’nı da kullandığı devlet arşivlerine yansır. Daha sonra Anafartalar Caddesi’nde bir konağa taşınır. Ankara Kız Lisesi’nin bugüne taşınan yapısının mimarı Ernst Egli’dir. İsmet Paşa Kız Enstitüsü, TRT Radyo Evi, Etnografya Müzesi, Devlet Resim ve Heykel Müzesi, Halkevleri-Türk Ocağı Binası, Numune Hastanesi, Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi, Türk Tarih Kurumu ile bir Namazgâh Tepesi olarak bilinen yere inşa edilen Ankara Kız Lisesi, Cumhuriyet adası ve Cumhuriyet Tepesi’nin en görünen noktasında yerini alır. Kadının her yerde her zaman en önde olmasını savunan Cumhuriyet ideolojisi gibi.

1929 yılında başlayan Kız Lisesi inşası 1935 yılında tamamlanır. Yavrusunu kucaklayan ana kucağını andıran C formunda tasarlanan yapı 2 katlıdır. Atatürk Bulvarı cephesinde ise arazinin eğiminden kaynaklı 3 katlı olarak tasarlanır. İçe dönük ve dışa dönük yapısı ile kamusal alan oluşturan Ankara Kız Lisesi derslikleri, büroları, toplantı salonu, laboratuarları, kültür sanat işlikleri, spor salonu ve İsmet Paşa Kız Enstitüsü ile birlikte kullanılan bahçesi ve anfi tiyatrosu ile bir kültür ve eğitim yerleşkesine dönüşür.

Ankara Kız Lisesi bahçesi işgal altında

İsmet Paşa Kız Enstitüsü ile Ankara Kız Lisesi’nin bulunduğu 28 bin 797 metrekarelik alanda ortak kullanım olan okul bahçesi otoparkların işgali altında. Cumhuriyet’in kadını öne çıkartan politikasının her alanda ihlal edildiği bir dönemde, erkek egemen yönetim anlayışı ile bahçe otoparka teslim edilmiş durumda. Pek çok yerine beton dökülerek, giderek tüm okulun bahçesini işgal eden otoparklarla birlikte bahçede ki tarihi anfi tiyatronun taşları da birer birer sökülmüş. Ankara Kız Lisesi’nin bahçesinde yirmi yılda yaşanan tahribat da bu dönemin ideolojisini ortaya koyuyor.

Ankara Kız Lisesi’sinin bir kısmında bugünlerde, okulun tarihçesini anlatan eğitim tarihi müzesi yapılması ve birikimlerin gelecek kuşaklara aktarılması ne kadar anlamlıysa, bahçesinin otoparkçılara teslim edilmesi o kadar anlamsız.

Cumhuriyet’in biricik lisesi Ankara Kız Lisesi, Sevgi Soysal’dan Adalet Ağaoğlu’na, Gülten Akın’dan Jülide Gülizar’a, Tomris Çetinel’den, Tansel Çölaşan’a, TTB Başkanı Füsun Sayek’ten, Mimarlar Odası yöneticileri Hazeli Akgöl ve Songül Üzgün’e , İsmet İnönü’nün kızı Özden İnönü Toker’den milletvekili Nevin Gaye Erbatur’a , ilk kadın büyükelçi Filiz Dinçmen’e, Nezihe Araz’dan, Müşerref Hekimoğlu’na, Nihal Kemaloğlu’na kadar aydınlık Cumhuriyet kadınlarını mezun etmiş bir Cumhuriyet okulu. Bahçesinde koşturan, anı biriktiren, karanlığa meydan okuyan kadınlar, ne okullarının ne Cumhuriyet değerlerinin yok edilmesine göz yumacaklardır.